Μαρία Μανουκιάν: «Όραμά μου, η Ρόδος να γίνει τόπος δημιουργίας»

Rodiaki NewsRoom

Από τη σχολή της Έλλης Παρασκευά μέχρι το Ισραήλ και το Φεστιβάλ Χορού Ρόδου — η πορεία μιας χορεύτριας που επιστρέφει πάντα στη ρίζα της.

Συνέντευξη στη Στέλλα Παπασάββα

Η Μαρία Μανουκιάν κουβαλά μέσα της δύο ρίζες — της Αρμενίας και της Μικράς Ασίας — αλλά μεγάλωσε στη Ρόδο, εκεί όπου ξεκίνησαν όλα. Από τριών χρονών στη σχολή της Έλλης Παρασκευά, έμαθε όχι μόνο τα πρώτα της βήματα στον χορό, αλλά και τι σημαίνει πίστη, πειθαρχία και ελευθερία στην έκφραση. Από τη Ρόδο βρέθηκε στην Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης, κι έπειτα στο Ισραήλ, όπου γνώρισε την τεχνική Gaga που καθόρισε τη γλώσσα της στο σώμα και στη σκηνή.

Σήμερα, επιστρέφοντας συνειδητά στον τόπο της, επιλέγει να δώσει πίσω όσα έλαβε. Με το Φεστιβάλ Χορού Ρόδου και τις συνεργασίες της, προσπαθεί να φέρει τον σύγχρονο χορό κοντά στην τοπική κοινωνία, να δημιουργήσει γέφυρες, να εμπνεύσει νέα παιδιά. Μιλά με σεμνότητα για τα χρόνια μαθητείας δίπλα στην Έλλη Παρασκευά, για τη συνεργασία της με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και για το όραμα μιας Ρόδου που μπορεί να παράγει και να στηρίζει τέχνη.

Μια συζήτηση με τη Μαρία είναι σαν να παρακολουθείς κίνηση — ειλικρινής, αυθόρμητη, γεμάτη ζωή. Ο χορός για εκείνη δεν είναι απλώς τέχνη, αλλά τρόπος να υπάρχουμε, να επικοινωνούμε και να επιβιώνουμε μαζί.

«Η Ρόδος έχει ρυθμό — και τώρα βρίσκει τη φωνή της»

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με τον χορό και πώς έφτασες από τη Ρόδο στην Κρατική Σχολή και το Ισραήλ;

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Ρόδο. Η καταγωγή μου είναι από την Αρμενία και τη Μικρά Ασία, αλλά όλη μου η εκπαίδευση έγινε εδώ. Ξεκίνησα τα πρώτα μου βήματα στη σχολή της Έλλης Παρασκευά — από τριών χρονών μέχρι τα δεκαοχτώ, χωρίς καμία παύση. Στα δεκαπέντε μου, η δασκάλα μου, η Φωτεινή Τεράνοβα, μου είπε ότι βλέπει μια διαδρομή για μένα στον χορό και με παρότρυνε να δώσω εξετάσεις στην Κρατική. Η κα Έλλη με έστειλε τότε στην Αθήνα για να προετοιμαστώ και να δω το επίπεδο εκεί. Έτσι μπήκα στην Κρατική, όπου κατάλαβα ότι ο χορός μπορεί να γίνει επάγγελμα. Μετά συνέχισα στο Ισραήλ, για μεταπτυχιακές σπουδές στην τεχνική Gaga.

Το είχες όμως από μικρή…

Από μικρή ήμουν μέσα στις τέχνες. Και ηθοποιός ήθελα να γίνω, αλλά πιο άνετα εκφραζόμουν με την κίνηση. Έδωσα Πανελλήνιες, πέρασα στη Μυτιλήνη, όμως η Κρατική ήταν τόσο απαιτητική που δεν μπορούσα να τα συνδυάσω. Δεν το μετάνιωσα ποτέ. Ο χορός σε απορροφά, αλλά σου επιστρέφει εξέλιξη και μια βαθιά αίσθηση επιβράβευσης.

Στην Ελλάδα, όμως, ο χώρος του χορού δεν είναι ακόμη εδραιωμένος. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες δουλεύουν σε μεμονωμένα project, χωρίς μόνιμες δομές ή σταθερή παραγωγή. Υπάρχουν λίγα ιδρύματα και ομάδες που δημιουργούν συστηματικά έργο. Στο εξωτερικό κάθε πόλη έχει το δικό της κρατικό θέατρο· εδώ θα έπρεπε τουλάχιστον κάθε νησί να έχει έναν τέτοιο χώρο.

«Η σχέση μας με την Έλλη είναι μητέρας, δασκάλας και μέντορα μαζί. Είναι εκεί, με πιστεύει, με στηρίζει, είναι σαν δεύτερη μητέρα μου»

Σκέφτηκες ποτέ να φύγεις από τη Ρόδο;

Εγώ τα τελευταία χρόνια ζω στην Αθήνα ξανά, και κάνω τις δράσεις στη Ρόδο. Αφιέρωσα όμως ένα διάστημα στη Ρόδο — ήμουν περίπου πέντε χρόνια. Και με την περίοδο του COVID έμεινα εδώ. Επένδυσα στο να δω τι μου λείπει, να αφουγκραστώ τι λείπει από το νησί και τι μπορώ εγώ να δώσω σε σχέση με τα βιώματά μου. Κι έτσι δημιουργήθηκε το Φεστιβάλ Χορού.

Άρχισα σιγά-σιγά να καλώ συναδέλφους να κάνουμε σεμινάρια στον σύγχρονο χορό, ο οποίος δεν υπήρχε ακόμα στη Ρόδο τόσο πολύ. Ήταν ο κλασικός χορός και ο μοντέρνος. Μέσα από τα σεμινάρια είδα ότι ο κόσμος το θέλει, έχει απήχηση, και έτσι καθιερώθηκε. Και έκανα μετά πρόταση στον Δήμο εδώ — είπα τι θέλω να κάνω, πώς το φαντάζομαι σαν φεστιβάλ, όλα αυτά που θέλω… Ότι θέλω να πάει στο επαγγελματικό επίπεδο, να προβληθεί η Ρόδος, ότι έχει και επαγγελματικό επίπεδο σύγχρονου χορού και παραγωγή τοπικού έργου. Δικού της, αλλά και μετά με μια πρόθεση και ανάπτυξη, ότι μπορεί να έχει προοπτική να έρθει καλλιτεχνικός κόσμος — και όχι μόνο — στο νησί, για να παράγει και το δικό του έργο και να δώσει, και να δούμε και τις παραστάσεις του.

Θεωρείς ότι υπήρχαν οι βάσεις εδώ στη Ρόδο;

Ναι, υπάρχουν οι βάσεις. Έχουμε πάρα πολλές σχολές χορού, έτσι κι αλλιώς, για το νησί. Οπότε όλα αυτά τα παιδιά που φοιτούν σε αυτές τις σχολές ή που θέλουν να σπουδάσουν μετά επαγγελματικά, το φεστιβάλ και οι διάφορες δράσεις που γίνονται — όταν υπάρχει ένα επαγγελματικό πια επίπεδο — δίνουν και μια προοπτική και μια ασφάλεια στα παιδιά αυτά, ότι όταν θα γυρνάνε στη Ρόδο (όπως κι εγώ έλεγα ότι όταν γυρνάω στη Ρόδο, τι θα κάνω; Πού θα πατήσω τη δουλειά μου; Τι θα κάνω;), γιατί να μη μοιραστώ κι εδώ αυτά που κάνω; Αν έχω την ευκαιρία να φέρω αυτό που κάνω… στη Ρόδο. Οπότε, έτσι ξεκίνησε.

Μίλησέ μου για την τεχνική που χρησιμοποιείς.

Η τεχνική από την οποία έχω επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό είναι η Gaga, του Οχάντ Ναχαρίν (Ohad Naharin), χορογράφου από το Ισραήλ, όπου ο χορός είναι πολύ αναπτυγμένος. Τη γνώρισα όταν ήμουν στην Κρατική, μέσα από ένα βίντεο της ομάδας του, και ταυτίστηκα αμέσως. Ένιωσα πως αυτός ο τρόπος προσέγγισης της κίνησης ήταν πολύ κοντά σε αυτό που ήδη είχα μέσα μου. Έτσι αποφάσισα να πάω εκεί να εκπαιδευτώ, γιατί ήθελα να γνωρίσω και το στυλ της Ανατολής, πέρα από το ευρωπαϊκό υπόβαθρο που είχα αποκτήσει. Πλέον έχει γίνει βίωμά μου. Έχω πάρει στοιχεία, τεχνικές, λεξιλόγιο, ασκησιολόγιο και τα έχω ενσωματώσει και στη δική μου νοοτροπία κίνησης και στις χορογραφίες μου. Πλέον, έχω αναπτύξει την δική μου ερεύνα και τεχνική κίνησης, το Inner Globe, το οποίο αυτό διδάσκω στα μαθήματα και σεμινάριά μου.

Ποια είναι η πρώτη τεχνική προσπάθεια που θέλεις να μεταδώσεις σε έναν νέο χορευτή;

Να συνδεθεί με το ένστικτό του. Δηλαδή αυτό που λέμε πάντα: να μη χαθεί το παιδί μέσα μας. Γιατί στην ουσία το παιδί είναι η αρχή, που μαθαίνει, που αρχίζουμε να μαθαίνουμε τον κόσμο. Οπότε εκεί αυθόρμητα έχουμε απορίες, έχουμε το μυαλό μας ανοιχτό, προβληματιζόμαστε, δεν κρίνουμε πολύ, είμαστε πιο αυθόρμητοι. Οπότε όσο συνδεόμαστε με το ένστικτο και με την παιδικότητά μας, αφήνουμε τον εαυτό μας πιο ελεύθερο και ανοιχτό να αναπτύξει και να αφεθεί ελεύθερος για να βρει τα δικά του μονοπάτια. Οπότε είναι το μεγαλύτερο, πιστεύω, εργαλείο, το να σου μάθει—όχι να σου μάθει—να σε φέρει ξανά σε επαφή. Να το ξυπνήσει, να το ξαναξυπνήσει. Πρέπει να αναλύσεις όλη σου την εμπειρία, όλα σου τα βιώματα, όλες τις τεχνικές. Δεν είναι κάθε μάθημα και κάθε σεμινάριο το ίδιο. Εγώ πάντα αφήνω ένα περιθώριο ανοιχτό στο να δω τι θα μου δώσει εκείνη τη στιγμή το γκρουπ που έχω. Και βαδίζω με την ενέργειά τους. Θέλω να δω αυτό το παιδί.

Με μία φράση, για σένα, τι φέρνει στη ζωή σου ο χορός;

Αν μπορούσα να συνοψίσω τη σχέση μου με τον χορό σε μία φράση… Νομίζω πάλι πάω στο ένστικτο. Είναι… στα ελληνικά το “life is suffering”. You suffer because you desire. Give up desire and you will cease suffering. Δηλαδή, αυτό που λέμε: πρέπει στη ζωή να υποφέρεις. Αλλά αν δεν υποφέρεις, δεν είναι… Είναι η οπτική που βλέπεις τα πράγματα. Υποφέρω δεν σημαίνει ότι υποφέρω συνέχεια από πόνο. Υποφέρω και για την εξέλιξη. Γιατί όταν θες να κάνεις ένα βήμα μπροστά, πρέπει κάτι να αφήσεις πίσω ή να διαμορφωθεί. Και η ζωή μέσα από suffering γίνεται. Δηλαδή, γεννιέται ένας άνθρωπος μέσα από πόνο. Αλλά όχι απαραίτητα πόνο κακό.

Θα ήθελες να μου πεις για το “Rebound”;

Το Rebound είναι ένα σόλο που δημιουργήθηκε από την ανάγκη μου να επικοινωνήσω τα προσωπικά μου βιώματα εκείνης της περιόδου. Είναι κάπως αυτοβιογραφικό· μια γυναίκα που βρίσκει τη δύναμή της, τη θηλυκότητα και το ανδρικό στοιχείο μέσα της. Παίζει πολύ με τα μαλλιά, που συνδέονται με την ομορφιά, την ασχήμια, τη δύναμη. Στο τέλος βρίσκει φωνή, λέγοντας φράσεις του Τ.Σ. Έλιοτ ακατάπαυστα στο μικρόφωνο — μια στιγμή ανάσας και έκρηξης μαζί. Το έργο μιλά για τη διαδρομή, τον κύκλο, την αναπήδηση· για το πώς ξαναμπαίνεις στο σώμα και γεννιέσαι ξανά μέσα από αυτό.

Ποια θεωρείς ότι ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημιουργία και την καθιέρωση του Φεστιβάλ Χορού στη Ρόδο;

Η μεγαλύτερη πρόκληση εδώ για τη δημιουργία και την καθιέρωση ήταν περισσότερο να το επικοινωνήσεις στις τοπικές αρχές και να το εμπιστευτούν, και σιγά-σιγά και στην κοινωνία να το αγκαλιάσουν. Να πεις «τι είναι αυτό; Γιατί υπάρχει αναγκαιότητα να υπάρχει;».

Βρήκα τη στήριξη, ναι. Ήμουν τυχερή. Παλαιότερα είχα κάνει προσπάθειες, δεν είχα βρει. Τότε ήταν στο ΔΟΠΑΡ ο Αλέξανδρος Κολιάδης, του είπα την ιδέα και πήγε μαζί μου σε αυτό. Μεγάλη βοήθεια. Μετά μας βοήθησε και ο κόσμος, και ήταν κάτι διαφορετικό. Το πίστευα, το ήξερα μέσα μου ότι θα πάει καλά.

Και μετά ήρθε και η επιβράβευση από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο του Aerowaves, που με πρότειναν, πέρασα από συνέντευξη και είμαι πια στους curators. Είδαν ότι δημιουργώ ένα φεστιβάλ από το πουθενά σε παραμεθόρια περιοχή, ότι γίνεται μία πολύ ωραία δουλειά. Αφορμή ήταν αυτό το φεστιβάλ στη Ρόδο. Και αυτό μου έδωσε σε διεθνές επίπεδο αναγνώριση — και της Ρόδου δηλαδή. Το φεστιβάλ είναι πολύ πιο γνωστό στην Ευρώπη παρά στη Ρόδο.

Η πιο σημαντική πρόκληση πλέον είναι πώς το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού που είναι σε ένα ώριμο σημείο και έχει γίνει θεσμός πολιτισμού, τώρα πια να γίνει εργαλείο ανάπτυξης στα χέρια των ανθρώπων του νησιού του τουρισμού, του πολιτισμού και της περιφερειακής οικονομίας ως στοιχείο πλέον τις σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας της Ρόδου.

Συνεργασία με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου

Για πες μου για τη συνεργασία σου με τον Παπαϊωάννου.

Ήταν μια ανάθεση έργου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης προς τον Δημήτρη Παπαϊωάννου να δημιουργήσει ένα έργο για τα σαράντα χρόνια λειτουργίας του Μουσείου. Ήθελε να κάνει ένα συνονθύλευμα από όλες τις δημιουργίες.

Πώς ήταν για σένα αυτή η εμπειρία;
Πολύ τυχερή που συμμετείχα σε αυτό το πρότζεκτ γιατί πραγματικά μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω μέσα σε τρεις μήνες ένα αποτύπωμα από όλα του τα έργα. Και σε συνδυασμό με καινούργιες ιδέες. Ήταν όνειρό μου να συμμετέχω εκεί. Πήγα πρώτη φορά στις ακροάσεις και έτσι έγινε. Ήταν 4-5 μέρες από 8 ώρες ακρόαση, όπου κάθε μέρα έκανε διαλογή για την τελική επιλογή.

Πώς κύλησε η διαδικασία των προβών;
Ξεκινήσαμε τον Μάιο, κάναμε τις πρώτες πρόβες μας, τον Ιούνιο, Ιούλιο είχαμε κενό και μετά ξανά Αύγουστο, Σεπτέμβριο και 3 Οκτωβρίου ήταν η παράσταση. Καθημερινές 8 ώρες πρόβες. Με όλη την ομάδα, με όλο του το επιτελείο και τον ίδιο παρών σε όλη τη διαδικασία. Ήταν πραγματικά μια απόλαυση και μια μαγεία να δουλεύεις μαζί του.

«Με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου ήταν σαν να ζούσα έναν καινούριο κόσμο κάθε μέρα. Ήταν σχολείο ζωής και τέχνης μαζί»

Τι σου άφησε καλλιτεχνικά;
Ήταν μεγάλο σχολείο και σε θέμα συνεργασίας και σε θέμα ζωής, αντίληψης, επιβίωσης, καλλιτεχνικότητας. Ήταν κάθε μέρα ένα όνειρο, ένας καινούριος κόσμος και μια προσωπική ανασκόπηση. Γιατί και ο ίδιος έκανε μια προσωπική ανασκόπηση, και ο χορευτής έμπαινε σε μια δική του ανασκόπηση. Πώς θα ερμηνεύσει, τι είναι αυτό που κάνει, πώς θα δώσει αυτή την εικόνα, αυτό το illusion. Γιατί δεν είναι χορός — καλείσαι να εκπροσωπήσεις μια εικόνα, μια κινούμενη εικόνα.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση;
Σίγουρα ήταν μια πρόκληση. Δεν άφησα τον εαυτό μου να ρωτηθεί αν είναι εύκολο ή δύσκολο. Απλά βουτούσα κάθε μέρα εκεί και προσπαθούσα να δω πώς μπορεί να γίνει καλύτερο. Δεν άφηνα τον εαυτό μου να σκέφτεται “θα τα καταφέρω;”. Ήμουν εκεί για να πω “πώς θα γίνει πιο ενδιαφέρον;”.

Υπήρχε συγκεκριμένος ρόλος;
Ναι. Εγώ έκανα έναν ρόλο από ένα κομμάτι που είχε χορογραφήσει στην Πίνα Μπάους (Pina Bausch), στην ομάδα, όπου ήταν ένα κορίτσι που φορούσε φόρεμα από αναλώσιμο χαρτί ταβέρνας. Αυτό το φυσούσαν έξι άντρες και μέσω του αέρα που δημιουργούσαν, εγώ περπατούσα. Και μετά στο τέλος μου το ξεσκίζανε και “βιάζανε” αυτή την εικόνα. Ήταν το Paper Girl.

«Ο χορός είναι το ένστικτό μου. Μέσα από αυτόν ξαναγεννιέμαι κάθε φορά»

Πώς ένιωσες;
Ήταν ένας άλλος κόσμος και μια άλλη οπτική. Μου άλλαξε το focus από μέσα προς τα έξω. Το πώς μπορεί το σώμα να εκπροσωπεί και μόνο σαν εικόνα την κίνηση. Δηλαδή, δεν χρειάζεται να παράγεις πάρα πολύ κινητικό υλικό. Ή όταν αντιπροσωπεύεις ένα υλικό που φοράς — όπως εγώ το χάρτινο φόρεμα — πρέπει να μάθεις πώς κινείται αυτό το υλικό, να το καταλάβεις, να δεις τι δυσκολίες έχει, τι ευκολίες. Όπως ένας γλύπτης που πρώτα πρέπει να δει το υλικό του.

Αν κρατούσες μια λέξη από όλη την εμπειρία;
Συνεργασία για επιβίωση. Πώς όλα αυτά τα σώματα — είμαστε τριάντα performer, ηθοποιοί και χορευτές μαζί — γίνονται ένα και παράλληλα είναι και όλα ξεχωριστά. Μαθαίνεις ότι για να επιβιώσεις πρέπει να συνεργάζεσαι. Γιατί και στη ζωή δεν είμαστε μόνοι, όσο κι αν νομίζουμε ότι μπορούμε να τα κάνουμε όλα μόνοι μας. Αυτή η εμπειρία μου έδειξε πως η δύναμη δεν είναι στο να τα καταφέρνεις μόνος, αλλά στο να μπορείς να ζητάς βοήθεια, να συνυπάρχεις, να στηρίζεις και να στηρίζεσαι. Η εμφάνισή σου εξαρτάται και από τους άλλους. Πρέπει να βοηθάς και εσύ για να λάμψει και ο άλλος. Έμαθα ότι η συνύπαρξη, η συνεργασία και η επικοινωνία είναι ο τρόπος για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε.

Πώς θα περιέγραφες τη σχέση σου με την Έλλη Παρασκευά;

Ήμουν στη σχολή της από τριών χρονών και δεν σταμάτησα ποτέ. Η σχέση μας είναι μητέρας, δασκάλας και μέντορα μαζί. Είναι εκεί, με πιστεύει, με στηρίζει, είναι σαν δεύτερη μητέρα μου. Συνεννοούμαστε με τα μάτια, υπάρχει εμπιστοσύνη και έμπνευση. Αυτό που έχω πάρει από εκείνη είναι το ελεύθερο πνεύμα της, το ασυμβίβαστο, αυτό το παιδικό “πάμε στο φεγγάρι – ναι, πάμε”. Δημιουργεί τους δικούς της κανόνες. Αυτή η ελευθερία και ο δυναμισμός της με έχουν σημαδέψει. Όταν χορέψαμε μαζί, ήταν πολύ συγκινητικό. Εκείνη δίσταζε, της είπα “πρέπει να το κάνετε, να σας δει ο κόσμος”. Και το τόλμησε. Έβαλε τέτοια ενέργεια που ήθελα να σταματήσω να χορεύω και να την κοιτάω. Εκείνα τα λίγα δευτερόλεπτα ήταν σαν ένα σεμινάριο εβδομάδας.

Μίλησέ μου λίγο για το δημοτικό συμβούλιο και τη δημιουργία της Δημοτικής Σχολής Χορού «Έλλη Παρασκευά». Πώς προέκυψε και τι σημαίνει για σένα;

Αυτό ήταν μία ιδέα που είχαμε και με την κυρία Έλλη. Το επόμενο βήμα, μετά από όλα όσα έχουμε καταφέρει, ήταν να δημιουργηθεί μία δημοτική σχολή χορού. Επειδή έχει αναπτυχθεί πολύ και το Φεστιβάλ της Ρόδου, και τώρα θα γίνει και το Εθνικό Θέατρο, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία όλα αυτά να συνδεθούν. Να δημιουργηθεί δηλαδή ένα τρίγωνο: εκπαίδευση – φεστιβάλ – θέατρο.

Να μπορεί ο τόπος να παράγει εκπαίδευση από μικρές ηλικίες, να δίνει στους νέους τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τη δουλειά τους μέσα από το φεστιβάλ, να έρθουν σε επαφή με καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, και στη συνέχεια να υπάρχει το Εθνικό Θέατρο για να μπορούν να δείχνουν τη δουλειά τους εκεί, σε πιο μεγάλες παραγωγές, με περισσότερα φώτα και προδιαγραφές. Να γίνεται, δηλαδή, μια συσπείρωση και συνεργασία, ένα οικοσύστημα πολιτισμού.

«Το φεστιβάλ δεν είναι απλώς μια διοργάνωση. Είναι μια ανάγκη να υπάρχει χώρος για να αναπτυχθεί ο χορός στη Ρόδο»

Ήταν πολύ θετική εξέλιξη που το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα την πρόταση. Και αυτό δείχνει ότι υπάρχει θέληση από την τοπική αρχή — όταν τους προτείνεις κάτι που έχει αξία, θέλουν να το στηρίξουν και να το εφαρμόσουν. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να γίνει με τα σωστά πρότυπα. Δεν είναι μόνο να πεις “εντάξει, εγκρίθηκε μια δημοτική σχολή χορού”. Πρέπει να υπάρξει προκήρυξη για θέση καλλιτεχνικού διευθυντή, να υπάρχει πρόγραμμα, να λειτουργεί σωστά, όχι απλώς μέσα από ένα γραφείο του δήμου. Να υπάρχει άνθρωπος που θα επιμελείται, που θα καθορίζει τις παραστάσεις, τα έργα, τη λειτουργία της.

Όλο αυτό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση τώρα: να μη μείνουμε στο “έγινε κάτι”, αλλά να στηθεί με ουσία και συνέχεια. Να είναι ένα ζωντανό κύτταρο πολιτισμού που θα δώσει προοπτική στη Ρόδο και στους ανθρώπους του χορού.