«Λουόμενη Αφροδίτη»: Πάλι θα ξεσπιτωθώ;

Rodiaki NewsRoom

Αφορμή αυτού του μικρού αφιερώματος, δόθηκε με τα δημοσιεύματα του τελευταίου καιρού εξ αιτίας του δανεισμού της “Λουόμενης Αφροδίτης” για να έκτεθεί στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Η πλούσια βιβλιογραφία για την αρπαγή ή τον δανεισμό του αρχαιολογικού θησαυρού της Δωδεκανήσου κατά την Τουρκοκρατία και την Ιταλοκρατία δικαιώνει τις επιφυλάξεις και τους φόβους όλων μας.

Στη σελίδα αυτή αναδημοσιεύονται, η επιστροφή της στη Ρόδο, από το Μουσείο Νεάπολης το 1949, η φανταστική συνέντευξή της, με το χρονογράφημα του Αντώνη Βρατσάλη και τα περι εύρεσης της “Λουόμενης Αφροδίτης” το 1923. Και αυτά με τη βοήθεια του ψηφιακού αρχείου της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρόδου.

Επιμέλεια: Μανόλης Βρατσάλης

ΡΟΔΙΑΚΗ 24/06/1949

Επανήλθεν εκ της περιοδείας της η Αφροδίτη σώα και ακεραία

Την παρελθούσαν Κυριακήν δια του καταπλεύσαντος εις τον λιμένα μας ατμοπλοίου ΤΕΤΗ εκομίσθησαν εις την πόλιν μας όλαι αι εις Ιταλίαν δια την έκθεσιν της Νεαπόλεως προ του πολέμου απόσταλείσαι αρχαιότητες μεταξύ των οποίων και η Αφροδίτη της Ρόδου. Τας αρχαιότητας συνώδευσε μέχρι Ρόδου ο ειδικός συγκολλητής αρχαίων αγγείων κ. Ιωάν. Μπάκολης. Τόσον ο πλοίαρχος του ΤΕΤΗ όσον και ο λογιστής είχον λάβει εξαιρετικά μέτρα δια την φύλαξιν των αρχαιοτήτων κατά τον πλουν.

Ο έφορος των αρχαιοτήτων της πόλεώς κ. Ι. Κοντής προτίθεται ως εμάθαμεν, να κάμη ειδικήν έκθεσιν των αρχαιοτήτων τούτων επί ένα μήνα, δεδομένου ότι η οριστική τοποθέτησίς των εν των Μουσείω θα βραδύνη ακόμη λόγω των καταστροφών των αιθουσών, εις τα οποίας αυταί ευρίσκοντο.

ΡΟΔΙΑΚΗ 25/06/1949

Ροδιακά

Συνέντευξις με την Αφροδίτην

Την βρήκα να κάνει το ατέλειωτο λουτρό της – ακουμπισμένη στο τορνευτό της γόνατο, κρατώντας τα σγουρά χρυσά μαλλιά χυμένα στα θεϊκά της ακροδάχτυλα στην ίδια ζωντανή στάσι που πριν 10 χρόνια την είχα δη μέσα στο κρυσταλλένιο της κλουβί ενώ τής ετοίμαζαν το πασσαπόρτι για τη Νάπολι όπου την έστελλαν ν’ αλλάξει αγέρι. Μου φάνηκε πιο πεταχτή και μου φάνηκε σαν να διάβασα στα μαργιόλλικα της μάτια πολλή χαρά γιατί γύρισε στα γνώριμα ερωτικά της λιμέρια. Την καλωσόρισα κι αυτή σαν έξυπνη και πραξούμενη γυναίκα κατάλαβε πως ήθελα συνέντευξι:

- Με στήσανε σαν πριμαντόνα στην κεντρική αίθουσα του μουσείου γιατί χωρίς να θέλω να παινεθώ ξεχώριζα στα κάλλη και στην ομορφιά από το υπόλοιπο ναπολετάνικο χαρέμι.

Σαν καλά τα πάμε, είπα από μέσα μου και παίρνοντας θάρρος την ρώτησα πώς πήγαν οι εισπράξεις εκεί κάτω, αν και ήξερα από τον Όμηρο ότι δεν έπαιρνε βίζιτα.

- Μα τον Δία, η πελατεία ποτέ δεν μου έλειψε γι’ αυτό είδα κι έπαθα για να με αφήσουν να φύγω οι αρχαιολόγοι της Πομπηίας. Κάθισε, μού λεγαν. Κι εδώ ελληνικά μέρη είναι. Ο Μαγιούρης ο καϋμένος μονάχα που δεν έκλαιε.

- Και θάναι πια γέρος αυτός που λέτε, Θεά μου.

- Νατουράλε! είπε, ξεφεύγοντάς της ένα ιταλικό.

Και για να μην την παρεξηγήσω πρόσθεσε αμέσως.

Δεν μπορώ ακόμα να συνέλθω από τη χαρά μου που σας ξαναβλέπω.

Έσκυψα τότες στ’ αφτί της και τ’ ομολογώ, κάπως αδιάκριτα, την ρώτησα για τους παλιούς της ερωμένους. Εκείνη σοβάρεψε και στροφίζοντας τα μαλλιά της είπε:

- Πέρυσι, σαν σήμερα, ενώ όλοι οι ναπολιτάνοι γιόρταζαν τον Σάν Γκιοβάνη με πυροτεχνήματα, ένας ηλικιωμένος και σοβαρός κύριος (τι διάβολο όλο για ηλικιωμένους μού μιλά αυτή η καρακάξα) ψηλός και κορδιστός ήρθε και μούκανε κόρτε όσο κανείς άλλος και με καμάρωνε πίσω από τα γιαλάκια, ύστερα έσκυψε και με γαργάλισε με τα μουστάκια του κάτω από τη μασχάλη για να νοιώσει, λέει, της μυρωδιές της Ρόδου.

Ήταν ο Μάριο Λάγκο. Θα φύγετε μου είπε εις άπταιστον ελληνικήν, αλλά εγώ θα σας έχω εις την ψυχήν μου και να νοιάζεσθε τις μπουκενβίλιες που φύτεψα να κλαδεύωνται. (Χαρά στη θύμησί του κι αυτουνού)

Και διακόπτοντας ξαφνικά τις εκμυστηρεύσεις η Θεά θέλησε να με ρωτήσει για ποιους νομίζετε: Για τους συχωρεμένους το Γιμουρτά, το Χαβιαρά, τον Ιουδαίο Λαζαριά, τον Πιπέρη, την Λαρίς και άλλους συμπατριώτες μας πού απέθαναν, τι γίνονται.

Εγώ βέβαια ξαφνιάστικα με την απότομη αυτή αλλαγή κουβέντας της Αφροδίτης και απορούσα για τα μυαλά της. Αυτή όμως ατάραχη μούκανε το μάτι για κάποιον που πλησίαζε κείνη την ώρα και είχε τεντωμένα τ’ αυτιά του για ν’ ακούσει. Γύρισα και είδα τον κ. Κοντή.

- Τι φοβάσαι, της είπα. Αυτός είναι δικός μας. Δεν τον έμαθες ακόμα; Είναι ο έφορος Αρχαιοτήτων.

- Καλά λες, είπε και χαμογέλασε. Και αναλαμβάνοντας ύφος διέταξε:

Αρκετά!

ΒΡ/ΛΗΣ

ΡΟΔΙΑΚΗ 29/06/1949

ΕΚΘΕΣΙΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

Χθες Τρίτην το άρτι μετακομισθέν εξ Ιταλίας άγαλμα της Αφροδίτης της Ρόδου μετά των άλλων αρχαιοτήτων, αργυρών κυπέλλων, χρυσών κοσμημάτων, μιας μεσαιωνικής κασέλλας και ενός σπερβεριού εξετέθησαν προσωρινώς εις μίαν των αιθουσών των αγγείων του Μουσείου, όπου και θα παραμείνουν μέχρι της αναστηλώσεως των αιθουσών των γλυπτών, όπου θα στηθώσιν οριστικώς.

ΡΟΔΙΑΚΗ 2/7/1949

Εδώ κι εκεί

Λαμβάνομεν και δημοσιεύομεν:

Κύριε Διευθυντά,

Είδον μετ’ ευχαριστήσεως ότι η ΡΟΔΙΑΚΗ αφιέρωσεν αρκετάς στήλας δια την παλιννοστήσασαν εξ Ιταλίας Λουομένην Αφροδίτην.

Οι υμέτεροι όμως χρονογράφοι σχολίασαν κατά αστείον μάλλον τρόπον τα της περιπλανήσεως του γλυπτού τούτου αριστουργήματος.

Δεν είμαι αρχαιολόγος ουδέ γλύπτης, αλλά είμαι καχύποπτος και μετά την επίσκεψίν μου εις το Μουσείον, επιθυμώ να εκφράσω και δημοσία τας υποψίας μου επί τού προκειμένου.

Νομίζω ότι δεν θα έπρεπε άνευ εξονυχιστικής ερεύνης και διαπιστώσεως να παραδεχθώμεν ότι το αποσταλέν εκ Νεαπόλεως άγαλμα της Αφροδίτης είναι αυτό τούτο το αρχέτυπον και γνήσιον το οποίον μετεφέρθη εκ Ρόδου εις την έκθεσιν της Νεαπόλεως.

Ταύτα διατελώ μετά τιμής Φ Χ

- Λοιπόν με απλά λόγια το ζήτημα είναι μήπως οι Ναπολιτάνοι μας έσκασαν καραμπόλα και κράτησαν τη Θεά στέλλοντας στη θέση της καμμιά τσούλα των πεζοδρομίων.

- Όλα να τα περιμένει κανείς και όλα να τα πιστεύει.

- Ποιος θα τόλεγε π.χ. ότι οι φοιτητές που ήρθαν από τη Θεσσαλονίκη για να δουν την Αφροδίτη της Ρόδου θα κοιμόντουσαν κατά γης τσιμενταρία. Ο συλλέκτης

ΡΟΔΙΑΚΗ 17/09/1923

Σπουδαίον Αρχαιολογικόν εύρυμα

Όλως κατά τύχην εκ της πτώσεως ενός τοίχου, εντός του οποίου εκρύπτετο εν τω κήπω της ιδιαιτέρας κατοικίας της Α. Εξ. Του Διοικητού ήλθεν εις φως ωραιότατον και εξ άριστου μαρμάρου αγαλμάτιον «Αφροδίτης εν λουτρώ» ύψους 48 εκατ. του μέτρου.

Το αγαλμάτιον, ως βεβαιοί ο αξιοτ. Διευθυντής του Μουσείου της πόλεώς μας κ. Μαγιούρι, είνε έργον της Ροδιακής Ελληνιστικής γλυπτικής, η οποία από του Γ.΄ μέχρι του Α.΄ προ Χριστού αιώνος διετήρει ακμαιοτάτας ενταύθα καλλιτεχνικάς σχολάς, διατηρείται δε θαυμασίως, διότι δεν έχει η μόνον δύο δακτύλους της χειρός ελλιπείς λόγω αδεξιότητος πιθανώς του προηγουμένως ανακαλύψαντος αυτήν και αποτελεί ένα των προσφιλεστέρων τύπων της Ελληνιστικής τέχνης τον τύπον της γυμνής Αφροδίτης οκλαζούσης επί των γονάτων.

Το καλλιτέχνημα κατετέθη εις το Μουσείον της πόλεώς μας, και θα τοποθετηθή εν τη επί τούτων αιθούση, ένθα μετ’ ολίγας ημέρας θα δυνηθή το κοινόν να το θαυμάση.

ΡΟΔΙΑΚΗ 20/09/1923

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

Η ΘΕΑ

Μέσα εις την αρχαϊκήν αίθουσαν του Μουσείου μας επάνω εις το ξύλινον βάθρον που φέρει επάνω τον υάλινον κλωβόν, μέσα εις τον οποίον η σοφή Διεύθυνσις του ιδρύματος ηθέλησε να την προφυλάξη από κάθε πιθανήν ανίερον επαφήν των αδιακρίτων επισκεπτών οκλάζει η Θεά της καλλονής και μήτηρ του Έρωτος. Φαίνεται πως έχει μόλις προ ολίγου εγκαταλείψη το κύμα της θαλάσσης, μέσα εις το οποίον έχει λούση το θεσπέσιον σώμα της. Οι μακροί πλόκαμοι είνε υγροί ακόμη από τα αλμυρά νερά, και αι θείαι χείρες αι τοσάκις απασχοληθείσαι με της κόμης την θαυμασίαν διάταξιν, φέρονται εις το ύψος της κεφαλής εξανεμίζουσαι την πλουσίαν κόμην της. Η κεφαλή κλίνει ολίγον προς τα εμπρός και οι οφθαλμοί, νομίζεις, παρακολουθούν με ευχαρίστησιν τα γυμνά κάλλη που με τόσην τέχνην απετύπωσεν επάνω εις το λευκόν μάρμαρον ο αρχαίος καλλιτέχνης της Ρόδου.

Η αίθουσα, διατί όχι και το Μουσείον μας, ευρήκαν επί τέλους την θεάν που της έλειπεν. Έλειπεν όχι, εκρύπτετο. Μέσα εις τα ερείπια ενός τοίχου επερίμενε χρόνια τώρα, ποιος ξεύρει πόσα, διά να αξιωθεί να επιτύχη τον θρόνον που της έλειπε. Κ’ ευρήκεν η θεά το βάθρον του μουσείου μας και το μουσείον μας ευρήκεν την ΘΕΑΝ του.

Οι λάτρεις της -και ποιος δεν είνε λάτρις της καλλονής- ας τρέξουν να θαυμάσουν να υποβάλουν τον φόρον της λατρείας των.

Η Θεά είνε έτοιμη να τους δεχθή. Και θα της είνε τοσούτω μάλλον ευχάριστος η λατρεία μας, καθόσον θα της υπενθυμίζη την παλαιάν λατρείαν των προγόνων μας, που αυτή και μόνη την εγέννησε και την απηθανάτισε. Την απηθανάτισε δια να την παραδώση εις τον καλλιτέχνην του μαρμάρου να τελειοποιήση την τέχνην του.

Δεν ξεύρομεν ακόμη αν η Θεά θα έχη το ευτύχημα να αποκτήση ένα ή μίαν άλλην σύντροφον, ύστερον από την τόσην εξαγωγήν καλλιτεχνημάτων, που εγένετο εις μίαν εποχήν τη ανοχή και ενοχή εκείνων, που ήσαν τεταγμένοι να προστατεύωσι τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς, τους οποίους με τόσην στοργήν εφύλαττεν έως τότε η Ρόδος εις τα παρθένα εδάφη της.

Αλλά ο τρόπος και το ενδιαφέρον, που επεδείχθη δια την ανακαλυφθείσαν θεάν μάς κάμνουν να πιστεύωμεν ότι η γη της Ρόδου εγκλείει και άλλους πολυτίμους αρχαιολογικούς θησαυρούς, με τους οποίους σύντομα θα πλουτισθή το υπό την σοφήν διεύθυνσιν του κ. Μαγιούρη τόσον πλούτον αρχαιολογικόν και καλλιτεχνικόν κατορθώσαν εν σχετικώς ολίγω χρόνω να περισυλλέξη Μουσείον μας. SEC

Απο την “Messaggero di Rodi”

Κυριακή,19 Φεβρουαρίου1933.

Η επαναπατρισθείσα μαζί με άλλας αρχαιότητας εξ Ιταλίας «Λουομένη Αφροδίτη» της Ρόδου (έργον ελληνιστικής τέχνης).

Ανευρέθη εντός τοίχου της επαύλεως, όπου τα σημερινά ανάκτορα, το θέρος του 1923. Είναι αγαλμάτιον του 2ου π.Χ. αιώνος (150 – 100 π.χ.) ύψους 49 εκατοστών. Κατώτερον εις τέχνην της ετέρας Αφροδίτης της Ρόδου, κληθείσης Θάλασσας, απολαύει δημοτικότητος και έχει τούτο το εξαίρετον ότι διεσώθη εν πλήρει αρτιμελεία, πράγμα σπάνιον δι’ αρχαία αγάλματα.

Λεζάντα από δημοσίευμα της ΡΟΔΙΑΚΗΣ 17/09/1923