Εργολάβοι του εαυτού

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας

«Θέλω να δουλεύω όσο και όποτε μπορώ». Το υπόρρητο αυτό μήνυμα πίσω από την κοινωνία της απόλαυσης -που αντικατέστησε την κοινωνία του ελέγχου- είναι η σύγχρονη μορφή έμμεσης άσκησης εξουσίας και υποταγής του υποκειμένου από το οικονομικό σύστημα.

Η μαγική ελευθερία των αγορών δημιουργεί για το άτομο ένα ψευδαισθητικά ελεύθερο και ανοριοθέτητο πεδίο διαπραγμάτευσης του χρόνου και του ύψους της εργατικής του δύναμης. Η μισθωτή εργασία απωθείται στο ασυνείδητο ως σκλαβιά και κυριαρχεί το freelancing που ενδύεται την υπερφιλελεύθερη εκδοχή της δίκαιης δήθεν διαπραγμάτευσης του χρόνου παραγωγής. Ο τελευταίος μοιάζει να μην είναι υπό την εξάρτηση της εταιρείας και του εργοδότη.

Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Οι ελεύθεροι μικροεπαγγελματίες δυσκολεύονται μέσα στη ζούγκλα της αγοράς και στην αβεβαιότητα των εισοδημάτων. Είτε έχουν το δικό τους πελατειακό χαρτοφυλάκιο είτε σερβίρουν εταιρική πελατεία, δύσκολα πετυχαίνουν υψηλά εισοδήματα. Οι δε εταιρείες αντιλαμβανόμενες τη δυσκολία ατομικής επιβίωσης ενός ελεύθερου επαγγελματία στην αγορά, και προκειμένου να γλυτώσουν μισθούς και εισφορές προσπαθούν να μετατρέψουν τους εργαζομένους σε εργολάβους του εαυτού τους. Και αυτοί μοιάζει να μήν έχουν σήμερα - εποχή εντατικοποίησης της υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο- πολλές εναλλακτικές επιλογές.

Η gig economy, με τις πλατφόρμες και τα λογισμικά, πατάει μεταξύ άλλων και πάνω στη μικροαστική λογική της ψευδαισθητικής ασφάλειας: «καλύτερα ελάχιστη αμοιβή και ελεύθερος χρόνος παρά ανεργία και ανασφάλεια με πιθανή απόλυση». Η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία αντικαθίσταται σταδιακά απο zero hour contracts και εργολαβικές συμβάσεις έξω απο συλλογικά κεκτημένα και εργασιακά δικαιώματα, αφού ο συνδικαλισμός καταστέλλεται εύκολα απο κράτη και εταιρείες.

Οι εξ αποστάσεως εργαζόμενοι της ψηφιακής οικονομίας, οι ντελιβεράδες, οι οδηγοί οχημάτων, και πολλοί άλλοι, είναι πλέον στην κυριολεξία αυτοαπασχολούμενοι με δικά τους εργαλεία (laptop, μηχανάκια, οχήματα), κάτι σαν μικρές «Εγώ ΑΕ». Με τη δε προσχηματική ευελιξία εργασίας και ωραρίων μπορούν να κάνουν πολλές και διαφορετικές δουλειές, διαφοροποιώντας τον κίνδυνο του εισοδήματος από μια και μόνη πηγή.

Το ατομικό χαρτοφυλάκιο όμως με δουλειές μερικής απασχόλησης είναι το επικίνδυνο εύφλεκτο υλικό πίσω από το οικονομικό σύστημα. Το υποκείμενο που εργάζεται με λίγα λεφτά σε διαφορετικές δουλειές δεν είναι παρά το σύγχρονο precariato της ανασφάλειας. Πολλοί νέοι που δεν ασκούν το επάγγελμα που σπούδασαν γίνονται στη μικροκλίμακα του βίου τους οι ιδανικοί ιμάντες μεταφοράς ασυνείδητης υπεραξίας από την εργασία στο επιχειρηματικό (μικρομεσαίο/μεγάλο) κεφάλαιο. Οι εργοδότες έχουν πλέον καθιερώσει τον κανόνα της συγκινδύνευσης με τους υπαλλήλους τους: «αν πάει καλά η εταιρεία, θα πληρωθείς». Το αφανές και σε πολλές περιπτώσεις κρυμμένο κέρδος όμως δουλεύει υπόγεια- κυρίως στις μεγάλες ολιγοπωλιακές επιχειρήσεις- και αντλεί υπεραξία από τον μισθωτό που υποαμείβεται και τον freelancer που έχει μετατραπεί σε εργολάβο του εαυτού του (δυστυχώς, συνειδητά).

Όλο αυτό το σκηνικό εγγράφεται στο συλλογικό ασυνείδητο και διαμορφώνει συνθήκες γραναζοποίησης των υποκειμένων, υπερεξάντλησης και συνεχούς αναζήτησης ασφάλειας και σταθερότητας, στοιχεία ασύμβατα με την ανεξέλεγκτη δύναμη της ψηφιακής οικονομίας που κατέκλυσε τις αγορές και τους κλάδους παραγωγής/απασχόλησης...