Ψυχική υγεία: Δικαίωμα του πολίτη και καθήκον της κυβέρνησης

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Σερένα Πλατή
Νομική Σύμβουλος της Εταιρείας «Πανάκεια»

Η 10η Οκτωβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Κάθε χρόνο την ημερομηνία αυτή, διάφορες οργανώσεις προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών, των νέων, των ενηλίκων και των ηλικιωμένων, μέσω εκδηλώσεων και ενημερωτικών εκστρατειών. Η ημέρα αυτή αποτελεί παράλληλα μια ευκαιρία για ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες, τις ψυχικές διαταραχές, τη σημασία τους και το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην ψυχική υγεία.

Η Ημέρα Ψυχικής Υγείας καθιερώθηκε το 1992 από την Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία (WFMH) σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Η αρχή αυτή είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση και τον συντονισμό του τομέα της υγείας στο πλαίσιο του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών και κατευθύνει τα θέματα που αφορούν την υγεία παγκοσμίως. Καθορίζει προγράμματα και θέτει κανονισμούς, τους οποίους τα κράτη-μέλη θα μετατρέψουν σε νόμους που αφορούν την οικουμένη.

Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στον κόσμο νοσούν αυτήν τη στιγμή από κάποια ψυχική διαταραχή. Οι αριθμοί αυτοί πρόκειται να αυξηθούν, λόγω του αντίκτυπου που έχει η πανδημία Covid-19 στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Ο φόβος της μετάδοσης σε συνδυασμό με τις υγειονομικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έχει πολλαπλασιάσει εκθετικά την ψυχική δυσφορία οδηγώντας σε ένα πραγματικό σύνδρομο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα επικίνδυνο μείγμα κλινικού κινδύνου και κοινωνικής αβεβαιότητας που με τη σειρά του ευθύνεται για τη σημαντική αύξηση των νέων περιπτώσεων ψυχικής δυσφορίας.

Ταυτόχρονα, αναδύθηκαν όλοι οι περιορισμοί και οι επικρίσεις του συστήματος για την αντιμετώπιση αυτής της έκτακτης ανάγκης μέσα από την έκτακτη ανάγκη. Η πανδημία ενίσχυσε τον αντίκτυπο των προϋπαρχουσών ψυχικών διαταραχών και ευνόησε την εμφάνιση νέων περιπτώσεων ψυχικών διαταραχών και δυστυχίας, συμβάλλοντας έτσι στην άμεση αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας.

Το δικαίωμα στην υγεία είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα στη ζωή των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι η υγεία είναι μια συνολική κατάσταση σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Με αυτόν τον τρόπο, αναφέρεται και στην ψυχική υγεία, όπως έχουν τονίσει επανειλημμένα τα Ηνωμένα Έθνη.

Το δικαίωμα στην ψυχική υγεία, ωστόσο, έχει μια αμφιλεγόμενη ιστορία και μια δύσκολη πορεία που σημαδεύτηκε από βαθιές παραβιάσεις σχετικά πρόσφατων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για πολλά χρόνια, η ψυχική υγεία θεωρούνταν πρόβλημα λίγων ατόμων και δεν αφορούσε την κοινωνία των πολιτών. Αν και η προσέγγιση έχει εξελιχθεί σημαντικά, τα άτομα με προβλήματα και διαταραχές ψυχικής υγείας εξακολουθούν να υφίστανται διακρίσεις.

Μόλις το 2006, για παράδειγμα, δόθηκε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για το δικαίωμα στην ψυχική υγεία με τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD), η οποία ήταν το πρώτο πραγματικά δεσμευτικό νομικό πλαίσιο για τα κράτη. Χάρη στην άμεση εφαρμογή της CRPD, έχουν υλοποιηθεί στρατηγικές πολιτικής και προγράμματα για την προώθηση της ενδυνάμωσης, της ένταξης και της ενσωμάτωσης των ατόμων με έναν ή περισσότερους τύπους αναπηρίας. Η ψυχική υγεία πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα με τη σωματική υγεία.

Ωστόσο, ο ΠΟΥ αναφέρει ότι παρά τη σταδιακά αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και για τα προβλήματα ψυχικής υγείας, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν από έλλειψη πρόσβασης σε επαρκή υγειονομική περίθαλψη.

Τα κενά περιλαμβάνουν την έλλειψη πρόσβασης σε έγκαιρη, οικονομικά αποδοτική και υψηλής ποιότητας θεραπεία, ανεπαρκή μέτρα πρόληψης και μπλοκαρισμένα από υπερφόρτωση συστήματα υγείας. Τα παιδιά, οι έφηβοι, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι είναι οι πιο ευάλωτοι και επηρεάζονται περισσότερο από την τρέχουσα κατάσταση, ενώ η εύκολη πρόσβαση σε αποτελεσματικά συστήματα υγείας προάγει την ανάκαμψη και την υγεία, αυξάνει την ευημερία, την ασφάλεια και την κοινωνική λειτουργικότητα.

Υπό αυτή την έννοια, οι συστάσεις του ΠΟΥ έχουν μετατραπεί σε πιο συστηματικό και αποτελεσματικό σχεδιασμό, σε επενδύσεις και σε συστάσεις προς τα κράτη να δώσουν μεγαλύτερη πολιτική προσοχή σε αυτή την έκτακτη ανάγκη.

Η μη κερδοσκοπική εταιρεία ψυχικής υγείας «Πανάκεια» βρίσκει την ευκαιρία αυτή την ημέρα να εκφράσει την αλληλεγγύη και την υποστήριξή της στους ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες και προβλήματα ψυχικής υγείας, καθώς και στις οικογένειές τους.

Με την ευκαιρία αυτή καλεί επίσης τους δημόσιους φορείς, την Ευρώπη, τα κράτη και τις περιφέρειες, την πολιτική και τους πολιτικούς, να επενδύσουν και να υλοποιήσουν προγράμματα και έργα σχετικά με την ψυχική υγεία. Αποτελεί αναπόφευκτη ανάγκη πλέον να αδράξουν την ευκαιρία, ώστε να προωθήσουν την ευημερία και την υγεία των πολιτών τους, εκπληρώνοντας εγκαίρως τα καθήκοντά τους.