Δημήτρης Προκοπίου: Υπηρεσίες οικοσυστήματος

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Δημήτρης Προκοπίου

Οι υπηρεσίες οικοσυστήματος είναι τα πολλά και ποικίλα οφέλη για τον άνθρωπο που παρέχονται από το φυσικό περιβάλλον και τα υγιή οικοσυστήματα.

Τέτοια οικοσυστήματα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, τα αγροοικοσυστήματα, τα δασικά οικοσυστήματα, τα οικοσυστήματα λιβαδιών και τα υδάτινα οικοσυστήματα. Αυτά τα οικοσυστήματα, λειτουργώντας σε υγιείς σχέσεις, προσφέρουν πράγματα όπως η φυσική επικονίαση των καλλιεργειών, ο καθαρός αέρας, ο μετριασμός των ακραίων καιρικών συνθηκών και η ανθρώπινη ψυχική και σωματική ευεξία.

Συλλογικά, αυτά τα οφέλη γίνονται γνωστά ως υπηρεσίες οικοσυστήματος και συχνά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παροχής τροφίμων, της παροχής καθαρού πόσιμου νερού, της αποσύνθεσης των απορριμμάτων και της ανθεκτικότητας και της παραγωγικότητας των οικοσυστημάτων τροφίμων.

Ενώ οι επιστήμονες και οι περιβαλλοντολόγοι έχουν συζητήσει σιωπηρά τις υπηρεσίες οικοσυστήματος για δεκαετίες, η Αξιολόγηση Οικοσυστήματος της Χιλιετίας (MA) στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έκανε δημοφιλή αυτή την έννοια...

Εκεί, οι υπηρεσίες οικοσυστήματος ομαδοποιούνται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: παροχή, όπως η παραγωγή τροφίμων και νερού• ρύθμιση, όπως ο έλεγχος του κλίματος και των ασθενειών· υποστήριξη, όπως κύκλοι θρεπτικών συστατικών και παραγωγή οξυγόνου· και πολιτιστικά, όπως πνευματικά και ψυχαγωγικά οφέλη. Για να βοηθήσουν στην ενημέρωση των αρμοδίων για τη λήψη αποφάσεων, πολλές υπηρεσίες οικοσυστήματος αξιολογούνται για να γίνουν ισοδύναμες συγκρίσεις με υποδομές και υπηρεσίες που έχουν κατασκευαστεί από τον άνθρωπο.

Τα οικοσυστήματα των εκβολών ποταμών και των παράκτιων οικοσυστημάτων είναι και τα δύο θαλάσσια οικοσυστήματα. Μαζί, αυτά τα οικοσυστήματα εκτελούν τις τέσσερις κατηγορίες υπηρεσιών οικοσυστήματος με διάφορους τρόπους: Οι «ρυθμιστικές υπηρεσίες» περιλαμβάνουν τη ρύθμιση του κλίματος καθώς και τη ρύθμιση επεξεργασίας αποβλήτων και ασθενειών και τις ζώνες προστασίας. Οι «υπηρεσίες παροχής» περιλαμβάνουν δασικά προϊόντα όπως ξυλεία, θαλάσσια προϊόντα γλυκό νερό, πρώτες ύλες και βιοχημικούς και γενετικούς πόρους.

Οι «πολιτιστικές υπηρεσίες» των παράκτιων οικοσυστημάτων περιλαμβάνουν πτυχές έμπνευσης, αναψυχή και τουρισμό, επιστήμη και εκπαίδευση. Οι «υπηρεσίες υποστήριξης» των παράκτιων οικοσυστημάτων περιλαμβάνουν τον κύκλο των θρεπτικών ουσιών, τους βιολογικά διαμεσολαβούμενους οικοτόπους και την πρωτογενή παραγωγή.

Οι υπηρεσίες οικοσυστήματος ή «οικολογικές υπηρεσίες» ορίζονται ως τα αγαθά και οι υπηρεσίες που παρέχονται από τα οικοσυστήματα στον άνθρωπο.[2] Σύμφωνα με την αξιολόγηση του οικοσυστήματος της χιλιετίας του 2006 (MA), οι υπηρεσίες οικοσυστήματος είναι «τα οφέλη που αποκομίζουν οι άνθρωποι από τα οικοσυστήματα». Η MA περιέγραψε επίσης τις τέσσερις κατηγορίες υπηρεσιών οικοσυστήματος —υποστήριξη, παροχή, ρύθμιση και πολιτιστική— που συζητούνται παρακάτω. Με απλά λόγια παροχή υλικών τροφίμων, νερού, ξυλείας, ινών και παροχή φαρμάκων.

Μέχρι το 2010, στη βιβλιογραφία είχαν εξελιχθεί διάφοροι ορισμοί εργασίας και περιγραφές των υπηρεσιών οικοσυστήματος. Για να αποφευχθεί η διπλή καταμέτρηση στους ελέγχους των υπηρεσιών οικοσυστήματος, για παράδειγμα, το The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) αντικατέστησε τις «Υπηρεσίες υποστήριξης» στο MA με τις «Υπηρεσίες ενδιαιτημάτων» και τις «λειτουργίες οικοσυστήματος», που ορίζονται ως «υποσύνολο των αλληλεπιδράσεων μεταξύ δομών και διαδικασιών οικοσυστήματος που υποστηρίζουν την ικανότητα ενός οικοσυστήματος να παρέχει αγαθά και υπηρεσίες».

Τέσσερις διαφορετικοί τύποι υπηρεσιών οικοσυστήματος έχουν διακριθεί από τον επιστημονικό φορέα: ρυθμιστικές υπηρεσίες, παροχή υπηρεσιών, πολιτιστικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υποστήριξης. Ένα οικοσύστημα δεν προσφέρει απαραίτητα και τους τέσσερις τύπους υπηρεσιών ταυτόχρονα, αλλά δεδομένης της περίπλοκης φύσης οποιουδήποτε οικοσυστήματος, συνήθως θεωρείται ότι οι άνθρωποι επωφελούνται από έναν συνδυασμό αυτών των υπηρεσιών.

Οι υπηρεσίες που προσφέρονται από διάφορους τύπους οικοσυστημάτων (δάση, θάλασσες, κοραλλιογενείς ύφαλοι, μαγγρόβια κ.λπ.) διαφέρουν ως προς τη φύση και τη συνέπεια. Στην πραγματικότητα, ορισμένες υπηρεσίες επηρεάζουν άμεσα τη διαβίωση γειτονικών ανθρώπινων πληθυσμών (όπως γλυκό νερό, τρόφιμα ή αισθητική αξία, κ.λπ.), ενώ άλλες υπηρεσίες επηρεάζουν τις γενικές περιβαλλοντικές συνθήκες από τις οποίες επηρεάζονται έμμεσα οι άνθρωποι (όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύθμιση της διάβρωσης ή η φυσική ρύθμιση κινδύνου κ.λπ).