Φίλιππος Ζάχαρης: Σοφία, κριτική σκέψη και αναζήτηση στίγματος

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Φίλιππος Ζάχαρης
zachfil64@gmail.com

H κριτική σκέψη βοηθά τον άνθρωπο να δει πιο καθαρά τα πράγματα και πάνω απ΄όλα πιο διεξοδικά σε ό,τι αφορά την ουσία των γεγονότων που απέχει παρασάγγας από την αβίαστη επιφανειακή προσέγγιση.

Όποιος συλλογέται και επεξεργάζεται κάθε πτυχή των καταστάσεων και επιθυμεί να συνάγει κάποιο συμπέρασμα έστω και αποσπασματικό – μιας και τα αποσπάσματα δημιουργούν βαθμηδόν το Όλον – βρίσκεται μια ανάσα πριν από την εμπεριστατωμένη κρίση που θα παραχθεί σε κάθε περίπτωση μετά την ενδελεχή σκεπτική αφοσίωση.

Οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι να βγάζουν αυθαίρετα συμπεράσματα χωρίς να χρησιμοποιούν τα κριτήρια διαύγασης των λεκτικών αποφάνσεων και αυτό διότι, είτε τους φαίνεται πιεστικός ο χρόνος, είτε έχουν αποφασίσει να εξετάζουν μονομερώς τα αποτελέσματα της σκέψης.

Αποτέλεσμα όλων τούτων είναι ο μονοδιάστατος άνθρωπος που έλεγε και ο Μαρκούζε, ο άνθρωπος που δεν διασπάται εαυτόν για να επαναδομήσει στο κατόπι την κοσμική του θέση. Η θέση αυτή δεν είναι ανιχνεύσιμη με την πρώτη ματιά παρά θέλει πολλή μελέτη για να την προσδιορίσει, χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα να απωλέσει το στίγμα.
Αυτός είναι όμως ο προορισμός του ανθρώπου, να αναζητά διαχρονικά τη θέση του σε αυτόν τον κόσμο και να κλείνει τα αδιέξοδα που δεν αφήνουν την έρευνα να εκτυλίσσεται ως αναπόσπαστο μέρος του βίου.

Με το να μην αναζητούν δηλαδή οι άνθρωποι τον λόγο ύπαρξής του και εν κατακλείδι τη βαθύτερη αιτία με την οποία διαμείβεται το Όν, απλά δεν υπακούουν στους συμπαντικούς νόμους και δεν αναδιατάσσουν τη σκέψη τους όταν οι νόμοι αυτοί εκπληρώνονται μερικώς.

Ο άνθρωπος είναι σαφέστατα ένα πολύπλοκο Όν που εμπερικλείει όλα τα μυστικά της ζωής στον νου, την ψυχή και το σώμα. Αυτή η πολυπλοκότητα δεν συνειδητοποιείται σε όλες της τις διαστάσεις και εκφάνσεις, παρά αγνοείται συστηματικά, με αποτέλεσμα τη ρητή κακοποίηση τού προαναφερθέντος ζωτικού τρίπτυχου.

Με αυτό εναλλάσσεται μυστηριωδώς το μη πραγματικό με το ψευδές, ανατέμνεται η βιωματική τεθλασμένη γραμμή με το μακρινό ενατενίζον σημείο της ατομικής παρουσίας αλλά στην πραγματικότητα καθετοποιείται η ίδια η ζωτική πορεία ή με απλά λόγια διακόπτεται απότομα μιας και η παρουσία αυτή σχεδόν ποτέ δεν είναι ορατή λόγω των στιγμιαίων συμπτώσεων και απομακρύνσεων παράλληλα.

Μοιάζει δηλαδή ο άνθρωπος εκκρεμές ή καταλήγει να είναι. Αν δεν τροποποιήσει την πορεία θα επικρατεί η συγκεκριμένη χρονική απόσταση από την έναρξη και το τέλος, χωρίς ποτέ να μπορέσει να δει πίσω από αυτό τι κρύβεται. Και σίγουρα είναι πολλά αυτά που κρύβονται και δεν τείνουν να φανούν αν η ίδια η ανθρώπινη σκέψη δεν επιτρέψει τη διαύγαση των γεγονότων και συμβάντων που συλλαμβάνονται μονοδιάστατα και απλουστευτικά.

Με την κριτική διεισδυτική σκέψη, την ψυχική ταύτιση και τη σωματική επαγρύπνηση, το ανθρώπινο Όν διαρρηγνύει την περίπλοκη δομή της ζωής αλλά κυρίως την απροσδιόριστη θέση του ανθρώπου που αναζητά εναγωνίως το στίγμα του.
Όμως αυτός δεν είναι και ο σκοπός της ζωής, το να αναζητούμε τα ίχνη της πόρευσής μας σε έναν κόσμο που έχει χάσει προ πολλού την θέση του; Δεν είναι ο αγώνας και ο κόπος του να ψάχνει κανείς βαθιά για να βρει τα καλά κρυμμένα νοήματα – χαμένα ή άγνωστα – να εστιάσει στην αναζήτηση της ίδιας του της πορείας στο Σύμπαν, κάτι που κάνει και η επιστήμη και η γενετική και η κβαντική θεώρηση πως κάτι πραγματικά μεγάλο κρύβεται πίσω απ΄όλα αυτά;

Η κριτική σκέψη βοηθά στο ξεσκόνισμα των πρώτων αποριών που κάναμε μικροί, στην ορμητική και εμπροσθοβαρή επαναστατικότητα των πρώτων αμφισβητήσεων, στην τακτοποίηση των ερωτημάτων και την κατηγοριοποίηση των απαντήσεων.

Υπάρχουν πολλές πλευρές στην αντίληψη της ζωής. Σαφέστατα μιλάμε για μια πορεία με συνεχείς απορίες παρά το γεγονός ότι στο μακρινό παρελθόν δόθηκαν πολλαπλές ερμηνείες στο ξετύλιγμα και για το ξετύλιγμα των γεγονότων. Οι άνθρωποι δεν έχουν τον χρόνο όμως να στοχαστούν κριτικά, ακολουθούν όμως τον φρενήρη ρυθμό του χρόνου και τρόπον τινά γίνονται πιστοί υπηρέτες ακόλουθοι, χωρίς να νιώσουν τον σφυγμό παρά μόνο την πίεσή του.

Το τέλος όμως έχει ακόμη δρόμο. Και θα έχει για πολύ περισσότερο αν επιβεβαιωθούν οι ρήσεις σπουδαίων στοχαστών για το ίδιο το μη τέλος της σκέψης παρά μόνο της μεγάλης σκέψης. Η κριτική ενδυνάμωση της όλης σκεπτικής διαδικασίας μπορεί να αποτελεί το κλειδί μιας και από εκεί προκύπτει η αποτίμηση. Και κάθε αποτίμηση των σκεπτικών πεπραγμένων είναι ένα μικρό αλλά όχι ευκαταφρόνητο βήμα προς την πνευματική τελείωση, τη σοφία.