Χρ. Γιαννούτσος: Δημογραφικό: μια «καυτή πατάτα»

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Χρήστος Γιαννούτσος*

Αφορμή για το παρόν άρθρο είναι το σήμα SOS που εκπέμπει η επίσημη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ageing Report 2024) σχετικά με δημογραφική κατάρρευση της Ελλάδας.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat, o πληθυσμός στην Ελλάδα από 10.438 εκατομμύρια το 2022 πρόκειται να μειωθεί σε 7.777 εκατομμύρια το 2070. Επιπλέον, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, για τους άνδρες, αυξάνεται από 78,8 το 2022 σε 86,5 έτη το 2070 και για γυναίκες, αυξάνεται επίσης από 84,2 το 2022 σε 90,4 έτη το 2070.

Επίσης, ενώ το 2022 ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων είναι 39 (δηλαδή για κάθε 100 εργαζομένους υπάρχουν 39 ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών στην Ελλάδα) το 2050 ο δείκτης εξάρτησης θα είναι 74,4 και θα πέσει στο 60 το 2070. Συνεπώς, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το 2070 για κάθε 100 εργαζομένους θα υπάρχουν 60 ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών στην Ελλάδα!

Τα παραπάνω στοιχεία θα έχουν άμεση επίπτωση στο ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 65-74 ετών.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Έκθεση, αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται για τους εργαζόμενους ηλικίας 55-64 ετών (από 57,4% το 2022, σε 78,2% το 2070) και για τους εργαζόμενους ηλικίας 65-74 ετών (από 9,3% το 2022, σε 24,3% το 2070).

Δηλαδή, το 2070 (όταν εγώ προσωπικά θα είμαι 73 ετών) 3 στους 4 Έλληνες ηλικίας 55-64 ετών και 1 στους 4 Έλληνες ηλικίας 65-74 ετών θα εργάζεται!

Και την ίδια ώρα που έχουν ανακοινωθεί αυτά τα στοιχεία από την Eurostat, το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας θα παραδώσει στον πρωθυπουργό το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό. Αναμένω με ενδιαφέρον να δω αν το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας θα υιοθετήσει τις 3 ακόλουθες αξιόλογες προτάσεις του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής για το Δημογραφικό:

1) Θέσπιση προγράμματος δεξαμενής 100.000 κοινωνικών κατοικιών για νέα ζευγάρια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης

Σύμφωνα με δημοσίευση στην εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», η Ελλάδα έχει 0% ως ποσοστό κοινωνικής κατοικίας σε σύνολο 6.371.901 κατοικιών. Συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής:

Η έρευνα που διενεργεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ο οργανισμός Housing Europe – είναι η ένωση των φορέων που παρέχουν κοινωνική κατοικία σε τουλάχιστον 31 χώρες, εκ των οποίων οι 22 χώρες-μέλη της Ε.Ε.– δείχνει και τα ποσοστά διείσδυσης στα οποία έχει φτάσει στην Ευρώπη η κοινωνική κατοικία.
[...]

Η ιδιοκατοίκηση μειώνεται προς το 70% (3 στους 10 ζουν στο ενοίκιο) ενώ πολλά από τα ιδιόκτητα ακίνητα είναι «γερασμένα», με αποτέλεσμα να έχουν αυξημένο κόστος χρήσης λόγω ενεργειακής σπατάλης (σ.σ. διαθέτουμε από το πιο «γερασμένο» στοκ ακινήτων στην Ε.Ε., όπως προκύπτει και πάλι από την έρευνα του Housing Europe).
[...]

H Αυστρία, χώρα με ανάλογο πληθυσμιακό μέγεθος με αυτό της Ελλάδας, έχει σαφώς χαμηλότερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης σε σχέση με την Ελλάδα (49%) αλλά έχει εκτοξεύσει τον θεσμό της κοινωνικής κατοικίας. Σε σύνολο 3,988 εκατ. νοικοκυριών, το ένα στα τέσσερα (περίπου 944.100 κατοικίες) εκμεταλλεύεται τον συγκεκριμένο θεσμό. («Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», Χωρίς κοινωνική κατοικία η Ελλάδα, 20.02.2024).

2) Μείωση φορολογικών συντελεστών για οικογένειες με παιδιά
Η Ελλάδα, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΟΟΣΑ, κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών-μελών με κριτήριο τη φορολογική μεταχείριση των γονέων. Ο συντελεστής κρατήσεων για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές περιορίζεται από το 37% που ισχύει για τον εργένη, μόλις στο 33,7% για τον παντρεμένο με δύο παιδιά, δηλαδή μόλις κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες. Ο μέσος όρος για τις χώρες του ΟΟΣΑ διαμορφώνεται στις εννέα ποσοστιαίες μονάδες και ο μέσος όρος για τις χώρες της Ε.Ε. στις 11,4 μονάδες («Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», Οι φόροι τιμωρούν οικογένειες με παιδιά, 29.01.2024).

3) Καθολική πρόσβαση σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς.

Πιο συγκεκριμένα, το 2021 γεννήθηκαν στην Ελλάδα 85.346 παιδιά, ενώ το 2022 μόλις 75.921, δηλαδή 11,04% λιγότερα.
[...]

Αναφορικά με τους τοκετούς που καταγράφηκαν σε διάφορες περιφέρειες της Ελλάδας, το αρνητικό ρεκόρ, με τις λιγότερες γεννήσεις μεταξύ των δύο ετών, κατέχει το Βόρειο Αιγαίο (-21,6%), η Δυτική Μακεδονία (-14,8%) και τα Νησιά Αιγαίου (-13,4%)
[...]

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο μέσος όρος μείωσης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν 5,11% (γεννήθηκαν 4.088.494 παιδιά το 2021 και 3.879.509 παιδιά το 2022), κάτι που φέρνει την Ελλάδα στην πεντάδα των χωρών με τη μεγαλύτερη μείωση στις γεννήσεις τα δύο τελευταία χρόνια.
(«ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», Δημογραφικό: Μάστιγα η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα – Σε ένα χρόνο 11% λιγότερες γεννήσεις, 09.03.2024).

Σε αυτό το σημείο, πρέπει να επισημανθεί και ο ρόλος που φέρουν ο α’ και ο β’ βαθμος αυτοδιοίκησης στην αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η οποία καλεί τους Δήμους Κυκλάδων και Δωδεκανήσου να καταθέσουν προς αξιολόγηση τις προτάσεις που έχουν ετοιμάσει, για την κατασκευή, επέκταση ή αναβάθμιση Βρεφονηπιακών ή Παιδικών Σταθμών.

Ειδικότερα, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου απευθύνει πρόσκληση με τίτλο «Κατασκευή/ αναβάθμιση/ επέκταση εγκαταστάσεων προσχολικής αγωγής/φροντίδας», για την υποβολή προτάσεων στο Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2021-2027» – Ταμείο ΕΤΠΑ.

Επιπλέον, να επισημάνουμε ότι κατά την τελευταία απογραφή πληθυσμού, μόνο στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ο πληθυσμός αυξήθηκε και μάλιστα σε ποσοστό 5%, καθώς οι κάτοικοι από 309.000 το 2011 ανήλθαν το 2021 σε 324.000.

Ευελπιστώ, ότι και οι υπόλοιπες περιφέρειες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και ότι όταν παραδοθούν οι καινούργιοι και οι αναβαθμισμένοι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου θα παρέχεται καθολική πρόσβαση στα νησιωτόπουλα, ώστε στην επόμενη απογραφή να καταγραφεί μια ακόμα αύξηση στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, αλλά και αύξηση του πληθυσμού στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.

* Ο Χρήστος Γιαννούτσος είναι επαγγελματίας μεταφραστής στη Ρόδο και υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου.