Κυριάκος Μιχ. Χονδρός: 109 χρόνια από ένα μεγάλο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού

Rodiaki NewsRoom

Η γενοκτονία και ο εκτοπισμός των Αρμενίων από τους Τούρκους

Γράφει o
Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com 

Η διερεύνηση των ιστορικών φαινομένων που άπτονται με τη μοίρα αλύτρωτων λαών όπως του Ελληνικού και του Αρμενικού, έχει παραμείνει για πολλές γενεές ολόκληρες αισθητά υποβαθμισμένη σε σχέση με το ερευνητικό ενδιαφέρον που έκδηλα επικεντρώθηκε, στο ίδιο διάστημα, στον ελλαδικό ιστορικό χώρο.

Η βασική αυτή διαπίστωση επιβεβαιώνεται, κατεξοχήν, στην περίπτωση του χριστιανικού πληθυσμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα του Ελληνικού και Αρμενικού.

Το θέμα που θα προσπαθήσω να αναπτύξω έχει ως θέμα τους Έλληνες και τους Αρμένιους της Σμύρνης.

Ερευνώντας μεγάλο αριθμό πηγών όπως Ελλήνων, άλλων Ευρωπαίων ακόμα και Τουρκικών, διαπιστώνουμε πως υπάρχει άφθονο υλικό ιστορικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, οικονομικό και άλλο, που παραμένει αναξιοποίητο και που περιμένει –ίσως- ιστορικούς ερευνητές για καταγραφή και ανάδειξη.

Από την αρχή θέλω να υπογραμμίσω, πως σε πολλές μελέτες Τούρκων πανεπιστημιακών δασκάλων, είτε φοιτητών ή άλλων που ασχολούνται με την ιστορία τους, αντικρούουν τον χαρακτηρισμό «Γενοκτονία των Αρμενίων» και προτάσσουν ως δικαιολογία πως η οθωμανική αυτοκρατορία και αργότερα η λεγόμενη Δημοκρατία της Τουρκίας, δεν έκανε καμία διάκριση μεταξύ μουσουλμανικού και μη μουσουλμανικού πληθυσμού και επομένως είναι συκοφαντία.

Και προσθέτουν πως, όταν μετά τη Γαλλική Επανάσταση το 1789, εκδηλώθηκαν κύματα μεταναστών σε πολλά μέρη του κόσμου, οι Αρμένιοι ηγέτες επηρεάστηκαν από αυτό και ίδρυσαν το κράτος της Μεγάλης Αρμενίας. Και αμέσως μετά άλλοι σύγχρονοι Τούρκοι μελετητές προσθέτουν πως υπήρχαν αρμενικές τρομοκρατικές οργανώσεις που χρησιμοποίησαν βάναυσες μεθόδους και ανάλογες δραστηριότητες. Κατηγορούν μάλιστα δυτικά κράτη και τη τσαρική Ρωσία για τις σφαγές που υπέστησαν οι Αρμένιοι, για να τη δυσφημιστεί η οθωμανική αυτοκρατορία.

Παραλείπουν όμως να προσθέσουν πως, από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Τούρκοι, συνέλαβαν τους αρχηγούς των αρμενικών επιτροπών (24 και 27 Απριλίου), και τους ανάγκασαν σε απέλαση από πολλές περιοχές. Υπάρχουν για την τεκμηρίωση αυτή, διατάγματα που εκδόθηκαν για τον εκτοπισμό των Αρμενίων. Κι ακόμα αντιστρέφουν τα ιστορικά γεγονότα, υποστηρίζοντας πως δεν έγινε έγκλημα της γενοκτονίας των Αρμενίων, αλλά γενοκτονία των Τούρκων και των Μουσουλμάνων!

Η αρμενική κοινότητα, η οποία προϋπήρχε από τον 16ο αιώνα, ανέλαβε δράση μετά τις τουρκικές μεταρρυθμίσεις.

Κληρικοί που ανήκαν στην αρμενική κοινότητα ετοίμασαν για πρώτη φορά το "Nizamname-i Millet-i Armenian". Στις 24 Μαΐου 1860, ο Αρμένιος Πατριάρχης ενέκρινε αυτόν τον κανονισμό. Στις 29 Μαρτίου 1862 ο Σουλτάνος ενέκρινε τον κανονισμό και στις 17 Μαρτίου 1863 οι Μπαμπιαλί ειδοποίησαν το Αρμενικό Πατριαρχείο, ότι αυτός ο κανονισμός τέθηκε σε ισχύ.

Το αρμενικό ζήτημα ήρθε στο προσκήνιο στη διεθνή σκηνή μετά τον Οθωμανο-ρωσικό πόλεμο του 1877-1878, γενικά γνωστός ως «Πόλεμος του 93». Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Αρμένιος Πατριάρχης Nerses Varjabedyan έστειλε μια αναφορά 3 άρθρων στον Ρώσο Τσάρο σχετικά με το μέλλον των Αρμενίων.

Σύμφωνα με το άρθρο 16 της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, που υπογράφηκε στις 3 Μαρτίου 1878, η οθωμανική κυβέρνηση έπρεπε να προστατεύσει τον αρμενικό πληθυσμό από την επίθεση των Κιρκάσιων και Κούρδων και να κάνει μεταρρυθμίσεις στην περιοχή. Ωστόσο, η Μεγάλη Βρετανία, βλέποντας τα οφέλη της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου για την τσαρική Ρωσία, παρενέβη και η Συνθήκη του Βερολίνου υπογράφηκε αργότερα, στις 13 Ιουλίου 1878. Οι μεταρρυθμίσεις στις περιοχές όπου ζουν Αρμένιοι περιλαμβάνονται στο άρθρο 61.

Το βρετανικό προξενείο και οι Βρετανοί και Αμερικανοί ιεραπόστολοι που δρούσαν στην Ανατολική Ανατολία διαχειρίστηκαν το αρμενικό ζήτημα μέσω προπαγάνδας. Για παράδειγμα, μεταδόθηκε στον κόσμο εκτός Τουρκίας πως οι «Τούρκοι καταπιέζουν τους χριστιανούς Αρμένιους». Βιβλίο της Clair Price "The Rebirth of Turkey" που δημοσιεύτηκε το 1923, αναφέρει ότι οι Αμερικανοί ιεραπόστολοι γίνονται μάρτυρες της καταπίεσης των Αρμενίων. Οι Τούρκοι από την πλευρά τους αντέκρουσαν πως οι πληροφορίες αυτές είναι εσφαλμένες.

Μετά το 1908, όταν κήρυξαν οι Τούρκοι τη συνταγματική μοναρχία, το αίτημα της αρμενικής πλευράς για αυτονομία δεν έγινε δεκτό από την Επιτροπή «Ένωση και Πρόοδος». Οι Αρμένιοι δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια, ακολούθησαν συγκρούσεις όπως στα Άδανα στις 13 Απριλίου 1909. Ο δυτικός κόσμος πληροφορήθηκε πως οι Τούρκοι σκότωσαν 20-30 χιλιάδες Αρμένιους. Οι Τούρκοι υποστηρίζουν πως ο αριθμός αυτός είναι μακριά από την πραγματικότητα και το δικαιολογούν πως οι Αρμένιοι είχαν πληθυσμό 50.300 το 1906 και 52.650 το 1914.

Στις 24 Απριλίου του 1915, η οθωμανική αυτοκρατορία προχώρησε για μια ακόμα φορά στον εκτοπισμό των Αρμενίων, δήθεν πως δρούσαν συμμορίες τρομοκρατικές. Μετά από διαταγή του υπουργού Εσωτερικών της Τουρκίας, Μεχμέτ Ταλαάτ Πασά (ο εμπνευστής των γενοκτονιών), έγιναν επιδρομές σε κεντρικά γραφεία αρμενικών επιτροπών, κατασχέσεις εγγράφων και συλλήψεις αρχηγών των επιτροπών.

Έγινα, συλλήψεις και στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατοικούσαν πάνω από 80.000 Αρμένιοι, με τη δικαιολογία ότι ο λαός αυτός ετοιμάζει εξέγερση.
Ο Τούρκος Ανώτατος Διοικητής Ενβέρ Πασάς, έστειλε επιστολή στον υπουργό Εσωτερικών Ταλαάτ Πασά στις 2 Μαΐου 1915, δηλώνοντας ότι οι Αρμένιοι ήταν έτοιμοι για εξέγερση και ότι, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών τους, θα πρέπει να σταλούν είτε στα ρωσικά σύνορα είτε σε διάφορες περιοχές της Ανατολίας.

Ο Ταλαάτ Πασάς πήρε την πρωτοβουλία και άρχισε να εκτοπίζει τους Αρμένιους στην περιοχή του προς το μέτωπο.

Κατά τα γεγονότα αυτά, η Γαλλία και η Αγγλία, υπέγραψαν δήλωση στις 24 Μαΐου 1915, η οποία αναφέρει ότι η Τουρκία σκοτώνει τους Αρμένιους και διαπράττει φόνους κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού και ότι θεωρούν υπεύθυνους τους κυβερνητικούς αξιωματούχους της Τουρκίας.

Μετά από αυτό, θεσπίστηκε και τέθηκε σε ισχύ ο νόμος «Προσωρινός Νόμος για τις προφυλάξεις που πρέπει να λάβουν οι πρώτες Στρατιωτικές Δυνάμεις για όσους Αψηφούν την Κυβέρνηση».

Ο τουρκικός αυτός νόμος, όριζε πως η απέλαση θα γίνει σε ολόκληρο τον αρμενικό πληθυσμό που ήταν εγκατεστημένος στις περιοχές: Άδανα, Άγκυρα, Ντιγιαρμπακίρ, Αϊντίν, Μπιρεσίκ, Εσκισεχίρ, Ντορτιόλ, Γκιρεσούν, Γκορέλε, Χαλεπ, Χαϊμάνα, Σμύρνη και Κουτάχια.

Εξαιρέθηκαν όσοι προέρχονταν από καθολικές και προτεσταντικές θρησκείες, όσοι υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό και οι οικογένειές τους, οι Αρμένιοι δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονταν στο Δημόσιο και σε ορισμένα προξενεία, Επίσης οι Αρμένιοι βουλευτές και οι οικογένειές τους εξαιρέθηκαν από αυτήν την απόφαση. Κατόπιν επρόκειτο ν’ αλλάξουν απόφαση...

Πηγές, όχι μόνο Τουρκικές, αναφέρουν πως, στην απογραφή αυτή του 1914 διαπιστώθηκε, ότι 1.300.000 Αρμένιοι κατοικούσαν στα οθωμανικά εδάφη.
Η οθωμανική κυβέρνηση ίδρυσε Επιτροπές Εγκαταλελειμμένης Περιουσίας, τις οποίες συγκροτούσαν δημόσιοι υπάλληλοι που εγκαταστάθηκαν στις εγκαταλειμμένες περιοχές. Όμως, η πρωτοβουλία αυτή είχε ως αποτέλεσμα να συγκρουστούν μεταξύ τους οι Τούρκοι, δηλαδή κυβέρνηση και Τοπική αυτοδιοίκηση.

Από Τουρκικά κυβερνητικά έγγραφα και από μελέτες σύγχρονων Τούρκων συγγραφέων, προκύπτει πως υπήρχαν Τούρκοι που είδαν με άλλο μάτι τη γενοκτονία και τον εκτοπισμό. Γι’ αυτό και στα πρακτικά των «Κοινών Πολεμικών Δικαστηρίων» βλέπουμε, ότι για το θέμα αυτό δικάστηκαν 1673 και 67 από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο, κάποιοι επιβλήθηκαν σε διάφορες ποινές και κάποιοι αθωώθηκαν.

Σημείωση 1: Ο όρος «γενοκτονία» (genocide) δεν υπήρχε στην Αγγλική γλώσσα πριν το 1944. Πρόκειται για λέξη με πολύ συγκεκριμένο νόημα, η οποία αναφέρεται στα βίαια εγκλήματα που διαπράττονται εις βάρος μιας ομάδας με στόχο τον φυσικό αφανισμό της. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτά ορίστηκαν στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των Ηνωμένων Εθνών το 1948, αφορούν τα ατομικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, γενοκτονία είναι η εγκληματική πράξη των Τούρκων κατά των Ποντίων. Γενοκτονία είναι η εγκληματική πράξη των Ισραηλινών κατά των Παλαιστινίων.

Σημείωση 2. Ο αρθρογράφος, ασχολείται εδώ και 50 χρόνια με την έρευνα και καταγραφή της τοπικής ιστορίας.