Αγαπητός Ξάνθης: Ένα βιβλίο σταθμός, για την επικινδυνότητα της συνδετικότητας σε μια ανειρήνευτη σημερινή εποχή

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o
Αγαπητός Ξάνθης
Αρχιτέκτονας*

Μία ματιά στο βιβλίο του MARK LEONARD προσφέρει την ευχαρίστηση της περιπλάνησης στον σημερινό ρευστό αλλά και διασυνδεδεμένο κόσμο γεμάτη αλήθειες σχετικά με τις ανταγωνιστικές καταστάσεις αλλά και τις επακόλουθες συγκρούσεις.
Ο τίτλος είναι: ΑΝΕΙΡΕΥΤΗ ΕΠΟΧΗ, εκδόσεις Ασίνη (2024), Αθήνα σε μετάφραση του Γ. Αποσκίτη και πρόλογου του Σ. Ντάλη, αν. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Το βιβλίο περιγραφεί μ’ ένα στοχαστικό αλλά και ρεαλιστικό τρόπο τη σύγκρουση που υφίσταται μέσα από τη συνδετικότητα των δικτύων που εύκολα μπορεί να διαιρέσει τον κόσμο. Αυτή η συνδετικότητα, κατά τον συγγραφέα, παρά τη λειτουργική ενοποίηση δημιουργεί διασπάσεις (σ.40) και προκαλεί απώλειες έλεγχου μέσα από την αλληλοσύνδεση λόγω του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης (σ.44).

Τα παραδείγματα έρχονται στο προσκήνιο των σελίδων από τις ανταγωνιστικές αλλά και πολλές φορές όμοιες μεθόδους επιβολής μεταξύ των δύο μεγάλων οικονομικών δυνάμεων, των ΗΠΑ και της Κίνας. Αυτός ο «κατασκοπευτικός καπιταλισμός» κατά την Σοσάνα Ζούμποφ, χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο ,προκαλεί την εξάλειψη της ελεύθερης βούλησης, ορίζοντας νέα δεδομένα με πρόκληση την αίτια πολέμου.

Το παράδοξο είναι ότι και οι δύο υπερ-δυνάμεις εμφανίζονται σ’ένα «μιμητικό ομοιότυπο» καθρεπτίζοντας η μια τα δυνατά σημεία της άλλης, ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός τους, θα μοιάζουν ολοένα και περισσότερο-και η αμοιβαία αντιπάθεια θα οξυνθεί (σ.85).

Η εποχή που διάγουμε ονομάζετε κατάλληλα ως ανείρηνευτη (“unpeace” κατά τον ακαδημαϊκό Λούκα Κέλο) για να αποδοθεί συμβολικά η «γκρίζα ζώνη», στην οποία είχε εγκλωβιστεί ο κόσμος, όπου σημειώνονται καθημερινά εκατομμύρια επιθέσεις, που δεν ενέπιπταν στον συμβατικό πόλεμο (σ.35). Και σε συμπλήρωμα αυτών των υβριδικών πόλεμων, ο πόλεμος της Ουκρανίας (σσ, 20-21) αλλά και της Λωρίδας της Γάζας συνθέτουν ένα τοπίο ρήξης, επίδειξης ισχύος (σ.41), φθόνου (σ.187) και τακτική διαίρεσης (σ.198), παρά τις όποιες εξαγγελίες για ένα παγκόσμιο χωριό σχέσεων και συνεννόησης στα διεθνή όργανα και θεσμούς.

Οι τρεις μεγάλες δυνάμεις της τεχνολογίας, ήτοι ΗΠΑ, Κίνα και Ε.Ε., καθώς μπαίνουμε σε μια περίοδο ολικής συνδετικότητας, διακυβεύουν η κάθε μια τα δικά της συμφέροντα.

Καθεμία έχει διαφορετικά όπλα, διαφορετική φιλοσοφία και βλέπει αλλιώς τον κόσμο. Η παγκόσμια τάξη θα διαμορφωθεί από τη μάχη ανάμεσα στις τρεις αυτές αυτοκρατορίες της ενδοτικότητας (σ.46).
Μάλιστα, η κάθε μια από τις τρεις δυνάμεις παρουσιάζει το δικό της αφήγημα ως το όραμα συνδετικότητας με την Ε.Ε. να καταγράφεται ως κανονιστικό, της Κίνας ως σχεσιακό και τέλος των ΗΠΑ ως συντελεστικό με την κάθε μια να αναπτύσσει τις δικές υποπαραμέτρους (σ.239).

Ουσιαστικά, δεν μιλάμε πια για «Αριστερά» ή «Δεξιά» αλλά για «ανοιχτό» ή «κλειστό» σ’ ένα κόσμο με πολυκρίσεις που αποτυπώνονται από την οικονομική το 2008, την πανδημία του 2020, την κλιματική κρίση αλλά και τον κρυφό πόλεμο, με φόντο το σινιαμερικανικό εμπόριο στο διάβα της συνδετικότητας και της σύγκλισης στον διάδρομο του ανταγωνισμού και εντέλει στη σύγκρουση (σ.47).

Από τις τρεις αναφερόμενες δυνάμεις, σήμερα κτίζεται ο «τέταρτος κόσμος» με την προσθήκη χωρών που ήταν αποκλεισμένες και στο περιθώριο. Αυτές διαθέτουν πεδία ενσωμάτωσης όπως είναι η οικονομία, οι υποδομές, η τεχνολογία, η μετανάστευση και το διεθνές δίκαιο.

Η Αφρική, η Ινδία, οι χώρες του Βιετνάμ ή και της Βραζιλίας, της Σαουδικής Αραβίας και οι χώρες του Κόλπου, η Τουρκία και η Ρωσία πλέκουν ένα νέο κάνναβο που δεν είναι πλέον στη βάση του ελέγχου της ξηράς ή της θάλασσας ως γεωπολιτική ισχύ.
Αλλά θα υπάρχει η «μάχη» της ψηφιακής τεχνολογίας και των υπολογιστών, των δικτύων και των ψευδών ειδήσεων, η «επίθεση» των επενδύσεων και υποδομών, των «έξυπνων» όπλων σε μπρα ντε φερ για λίγους.

Εκτός από τη μάχη στις ροές των data των δικτύων μέσα στον κλοιό του συνδεδεμένου κόσμου, η «τάξη των τεσσάρων κόσμων» θα μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε αγώνα για τη θέσπιση των κανόνων που διέπουν τη συνδετικότητα αυτή καθεαυτή (σ.244).

Ο συγγραφέας, με το νόημα «συνδετικότητα» την προβάλλει ως λέξη-κλειδί, όπου πάνω σ’ αυτήν κεντάει όλη το ύφασμα του βιβλίου, το οποίο πρεσβεύει την ανάγνωση μιας νέας αποστολής και θεραπείας από τα δεινά της. Μάλιστα, το φαινόμενο της συνδετικότητας «ζωγραφίζεται» ως δίκοπο μαχαίρι με την προϋπόθεση κατανόησης του διπλού ρόλου της, τη μία ως κομμάτι συνεργασίας και την άλλη ως τμήμα σύγκρουσης.

Μόνο έτσι μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τα αρνητικά και την ακόλουθη βία που φέρνει μαζί της. Κάθε ψυχική αρρώστια μπορεί να θεραπευτεί εφόσον γίνει γνωστό (σ.250) το πρόβλημα ανάδυσής της. Έτσι και το βιβλίο προκαλεί, βάζει σπίθες αναστοχασμού για να μπορέσει να βρεθεί η σωστή αγωγή, η κατάλληλη παρέμβαση (σ. 262). Γιατί, πολύ απλά, οι σύγχρονες αντιπαλότητες και συγκρούσεις δεν περιορίζονται στα πεδία των μαχών και των αιθέρων αλλά και ούτε υπάρχει καθαρή διάκριση ανάμεσα σε άμαχους και στρατιώτες.

Κινδυνεύουμε όλοι να πολεμήσουμε άθελά μας στις νέες συγκρούσεις, είτε ως καταναλωτές και χρήστες των μεγάλων εταιρειών είτε ως απλοί πολίτες που διεκδικούν ένα δίκαιο παρόν (σ.25).
Στον πρόλογο, του ο κος Σωτήρης Ντάλης, άλλη μια φορά ανοίγει το θέμα της Ένωσης, ζώντας ένα πλαίσιο ανασφάλειας και απειλών μετά και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και της πολυμορφικής στάσης που επέδειξε η Ε.Ε. στον πόλεμο της Γάζας.

Αυτά την οδηγούν σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων που βέβαια θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον (σ.15). Όσο για την Ελλάδα, η οποία προβάλλει ως εγγυήτρια χώρα της ειρήνης, της ασφάλειας και της συνεργασίας στην κρίσιμη περιοχή της Ν.Α. Μεσόγειου οφείλει να ακολουθεί τον δρόμο των δυτικών αξίων υπογραμμίζοντας την κομβική σημασία για την ευρωπαϊκή κυριαρχία, στη σημερινή γεωπολιτική κατάσταση της συνδετικότητας (σ.16).

Η εναλλαγή των συμφερόντων κάθε μιας χώρας ή συμμαχίας στη βάση της συνδετικότητας εκτός των λειτουργικών «καλών» προκαλεί στην ακραία φάση και πόλεμους με πολλαπλές όψεις που περιγράφονται διεξοδικά με τρεις κατηγορίες:
1. στρατιωτικούς, 2.υπερ-στρατιωτικούς, και 3. μη στρατιωτικούς με τις ανάλογες πτυχές που εγκυμονεί ο κάθε πόλεμος (σ.228), που δεν έχουν εκλείψει (βλ. Ουκρανία, Λωρίδα της Γάζας).

Σίγουρα η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει τον κόσμο καλύτερο στα πεδία της ποιότητας και των υπηρεσιών, όμως τα συμφέροντα της γεωπολιτικής των δικτύων (σ.205) μπορεί να εισφέρουν σε μετατροπή σε θανάσιμα όπλα με τον καθήκον μας έτσι, να βρούμε τα όριά τους για τον κακόβουλο στοιχείο και τον ανάλογο «αφοπλισμό» (σ.249).

Προκύπτει μια νέα αρχιτεκτονική φιλοσοφία, για ν’ αλλάξουμε τη συνδεσμολογία της παγκόσμιας πολιτικής συναινώντας σε μια εναλλακτική ατζέντα στα υπαρκτά προβλήματα της εποχή μας (σ.258).

Η «νέα Ιερουσαλήμ» θα προκύψει μέσα από τον επανασχεδιασμό της νέας παγκόσμιας τάξης από την ηθική διαχείριση της τεχνολογίας, που μας πρόσφερε τα εμβόλια, της τροφοδοσίας του πλανήτη, της αποθήκευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της σύνδεσης τού κόσμου (σ.261).

Το βιβλίο προσπαθεί να λύσει το γρίφο της συνδετικότητας και να παρουσιάσει τον γνήσιο άβακα της σύγχρονης γεωπολιτικής (σ.205) κρατώντας την υπόμνηση ότι δεν μπορούμε να πιστέψουμε σ΄ένα κόσμο ασύνδετο σήμερα, όμως μπορούμε να αλλάξουμε νοοτροπία, ώστε η συνδετικότητα ν’ αποτελέσει πλαίσιο δημόσιου οφέλους και όχι άβακα συγκρούσεων (σ.51).

► Το μέλλον το διαμορφώνουμε εμείς, με τις πολιτικές επιλογές μας, γιατί απλά ή εποχή των καινοτόμων ευκαιριών και υπηρεσιών δεν απέχει μακριά από μια καταστροφή της ανθρωπότητας. Η κλιματική απειλή κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και το υπόγειο κεντρί των συμφερόντων χώνεται όλο και πιο πολύ από τα ανεξέλικτα δίκτυα αλληλεξάρτησης.
-Το αύριο ανήκει στους σώφρονες…σε μια ανείρευτη σημερινή εποχή, που η βία κρύβεται στους υποχθόνιους πολέμους και όχι επί του ανοιχτού, κλασικού πεδίου μάχης.
Η «διασυνδετικότητα» το υπογράφει!
Καλοδιάβαστο…αξίζει.

• Ο αρθρογράφος είναι αρχιτέκτονας, μεταδιδακτορικός υπότροφος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, διδάσκων στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του μεταπτυχιακού προγράμματος «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση».